OER-IJ Kruisberg Heemskerk 26 meter hoge berg en in de beschuttng van het paralboolduin ligt de gelijknamige boerderij (huidige Gasterij) in het PWN waterwingebied nabij Heemskerk. Stadia van water en land gedurende duizenden eeuwen.   Het Oer-IJ wellicht ? Foto van het Schelde gebied. Combinatie kaart vanuit de IJzertijd met de huidige wegenkaart. Bron: kaart aan de voet van de Kruisberg (PWN). Klik in de kaart voor een vergroting Hoogtekaart (eind 2012) Kennemerland (AHN-2) Wegenkaart Kennemerland 2012 (Google Maps)   In 1870 is de omgeving rond de Kruisberg in cultuur gebracht. Zo'n 100 hectare duin werd daar voor gebruikt. 'De Kruisberg' stolpboerderij (van het afgeleide West-Friese type) werd in 1869 gebouwd. Er zijn veel functies van de boerderij geweest: ontginningsboerderij, opslagplaats aadappelen en stro en een stalling voor paarden en machines. Halverwege de 19-eeuw had de familie Assumburg ongeveer 800 hectare duingebied in bezit. Na het overlijden van de laatste stamhouder is het verkocht aan Hr. Spaans en gebroeders Kaan. De bedoeling voor dit gebied was toendertijd het kweken van gewassen zoals aardappelen, aardbeien, groente, bloembollen en rogge. Veelal voor de markt in Amsterdam. Op de terugweg uit Amsterdam werd 'beer' meegnomen om te mengen met het duinzand om het vruchtbaar te maken. Er werd ook vee gehouden. Heemskerk 1732 Zoals mensen voor de jaartelling al ervoeren is het duinzand van oorsprong geen goede teelgrond. Er moet dan ook altijd compost, klei en of mest (gier) bijgemengd worden. Met alle goede zorgen om het vruchtbaar te maken werd de teelgrond toch ook vaak ondergestoven door duinzand. Een en ander blijkt uit opgravingen nabij Castricum en Bakkum waarbij teelgronden (IJzertijd) telkens weer opnieuw en dan op een hoger niveau in gebruik werden genomen. Leem en klei werd voor de jaartelling aan de oevers van het Oer-IJ naar het teelgebied gebracht, alleen goede wegen waren er niet in die tijd. Toch zijn er tegenwoordig langs en in het duin nog op veel plaatsen tuinbouw landjes te zien, waarbij samengewerkt wordt met de natuur, voedingsstoffen en het water. Het uitkijkduin (met de naam Kruisberg) ligt dicht bij de boerderij en er is sinds 2011 een fraaie houten uitkijktoren verrezen (aangelegd door PWN met schenkingen van inwoners). De teelgebieden rond de Kruisberg zijn inmiddels verlaten en omgezet naar natuurgebied en speelvelden. Provincie Noord Holland kocht het duinterrein die het beheer aan PWN opdroeg. In 1953 was er op de berg nog een brandpost aanwezig, inmiddels is de trap met duurzame materialen aanzienlijk verbeterd. Tegenwoordig is de Kruisberg boerderij de 'Gasterij Kruisberg' (Kruisberg 4a, Heemskerk). Aan het einde van de IJzertijd (ca. 800 v. Chr. tot ca. de jaartelling) was er al bewoning rond het Oer-IJ. Daarvoor was het één waterrijk gebied dat langzaam veenachtig land werd, doorsneden door waterstromen. De duinenrij ontbrak voor een deel tussen Heemskerk en Heiloo. In de loop van de tijd vormde zich een min of meer aansluitende duinenrij. IJzertijd en het Oer-IJ (bron PWN bij Kruisberg = rode stip)   Oude anzichtkaart Kruisberg als brandpost.   Rond 1500 bestond Noord Holland (zie deel van kaart 'Holad') uit een groot veengebied afgewisseld door water en stukjes land. Er was behoefte aan dijken en waterbeheer. De begintijd van dijkenbouw en inpoldering diende zich aan. Inpoldering van polders • 1612 De Beemster • 1614 Zoetermeerse Meerpolder • 1622 Purmer • 1626 Wijde Wormer • 1627 Bijlmermeer • 1629 Watergraafsmeer • 1631 Heerhugowaard • 1635 Schermer   Heemskerk 1869 (bron: heemskerkanders.nl)   Castricum 18e eeuw   Castricum 1867   vervolg   omhoog